Rusya’nın Tahıl Koridoru Anlaşması’nı askıya almasının ardından Avrupa’da Karadeniz’e alternatif arayışları hız kazandı. Ancak alternatif güzergâhların önünde önemli sorunlar var. Rusya’nın geçen yıl Temmuz ayında Türkiye ve BM arabuluculuğunda imzalanan Tahıl Koridoru Anlaşması’nı askıya alması ve anlaşmanın şartlarını yerine getirmesi için BM’ye üç aylık süre vermesinin ardından Karadeniz’e alternatif arayışları güçlendi.
Almanya Dışişleri Bakanı Annalena Baerbock, Avrupa Birliği (AB) olarak Ukrayna savaşının başlangıcından bu yana Ukrayna tahılının dünya pazarlarına ulaşımında demiryolu ve Tuna Nehri’nden gemilerle oluşturulan alternatiflerin daha da güçlendirilmesi gerektiğini belirterek, “Karadeniz’i telafi etmek zor olsa da AB’nin yardımıyla Ukrayna’dan nehir gemileri, demiryolu veya karayolu ile tahıl ihracatını sağlayabiliriz” dedi.
Ukrayna hükümeti, Temmuz ayı başlarında Rusya’nın anlaşmadan çekilmesi durumunda gemi şirketlerinin güvenlik risklerini karşılamak için bir sigorta fonu kurmuş ve bunun için bütçeden yaklaşık 480 milyon avro ayırmıştı. Ancak Rusya’nın 20 Temmuz’dan itibaren Karadeniz’de Ukrayna’ya yönelen gemileri potansiyel askeri kargo taşıyıcısı, yani saldırı amacı olarak göreceğini açıklamasının ardından riskler daha da arttı.
“Mevcut haliyle anlaşma Ukrayna’nın çıkarına değil”
DW’ye konuşan Ukrayna Tahıl Birliği Başkanı Serhij Ivashchenko, Tahıl Koridoru Anlaşması’nın mevcut haliyle devamının Ukrayna’nın da çıkarına olmadığını belirtti. Rusya’nın ek kontrol talepleriyle Karadeniz’e geçişleri yavaşlattığını savunan Ivashchenko, “Rusya bazen kontrol ediyor, bazen etmiyor, bazen erteliyor. Bu durumdan dolayı ton başına yaklaşık 30 dolar zarar ettik.”
Ukrayna Tahıl Derneği’nin verilerine göre Ukraynalı çiftçilerin kaybı bir milyar doların üzerinde. Ivashchenko, lojistik maliyetlerini Rusya ve duraklamalar olmadan azaltabileceklerini belirtiyor.
Kiev Ekonomi Okulu’ndan bir ekonomist olan Oleh Niwyevskyi de Tahıl Koridoru Anlaşmasının mevcut koşullarıyla Ukrayna için çekici olmadığını düşünüyor. DW’ye verdiği demeçte Nivyevskyi, “Anlaşma başlangıçta, önceki hasattan elde edilen fazla tahılın depolarda ihracatına izin verdi. Ancak Rusya’nın eylemleri nedeniyle, sigorta şirketlerine ek maliyetler getirdiği için koridora olan güven kayboldu.” Karadeniz’de Rusya’nın keyfine bağlı kalmamak için alternatif güzergâhların bir an önce bulunması gerektiğini vurgulayan Nivyevskyi, demiryolu sınırları, nehir yataklarının derinleştirilmesi ve aktarma terminallerinin yapılması yoluyla batı uçlarında ihracat kapasitesinin artırılması gerektiğine dikkat çekti.
Tuna Nehri alternatif rotalarda öne çıkıyor
Ukrayna Tarım Bakanlığı verilerine göre Tahıl Koridoru Anlaşması sayesinde bu yıl deniz yoluyla 32 milyon ton tahıl ve yağ ihraç edildi. 33 milyon ton tahıl, yağ ve işlenmiş ürün dünya pazarlarına başka yollarla ulaştırıldı. Tarım Bakan Yardımcısı Taras Vizsoski, 20 milyon ton tahıl ve petrolün ihraç edildiği Tuna Nehri’nin en etkili ihracat rotası olduğunu belirtti. Vizsosskyi ayrıca, yaklaşık 10 milyon ton tahılın demiryolu ile ve üç milyon ton karayolu ile ihraç edildiğini kaydetti.
Bu ihracat yollarını daha güçlü bir şekilde kullanmak istediklerini ve ihracat miktarını karayolu, demiryolu ve nehir yoluyla 40-42 milyon tona çıkarmayı hedeflediklerini belirten Bakan Yardımcısı, Ukraynalı tarım üreticilerinin nehir limanlarının altyapısına yatırım yapmaya başladığını ve Ukrayna tahıllarının AB sınırlarında denetlenmesini kolaylaştırmak için görüşmelerin yürütüldüğünü bildirdi.
“Nehir suyunda tam yük gerçekleştirilemiyor”
Ukrayna bu yıl 50 milyon tonun üzerinde tahıl hasadı bekliyor. Geçen yılın hasadından yaklaşık dokuz milyon ton tahıl depoda. Ukraynalı üreticiler şu anda ihracat için Tuna nehri üzerindeki Ismail ve Reni limanlarına güveniyor.
Ukrayna Tahıl Birliği’nden Serhij Ivashchenko, “Tuna Nehri üzerindeki limanlarımızda büyük gemileri tam kapasite yükleyemiyoruz. Bunun için Karadeniz’in daha derinlerine inmeleri gerekiyor” diyor.
AB’ye ihracatın önündeki engeller
Ukrayna tahılının demiryolu ile Avrupa’ya taşınmasının önündeki en büyük engel, hat aralığı denilen yük taşıyan iki ray arasındaki mesafe farkıdır. AB’de sınır geçişi 1435 milimetre ve Ukrayna’da 1520 milimetredir.
Ukrayna içinde, ülkenin büyük şehirleri ve endüstrisi ve ekonomiAvrupa Birliği merkezlerini birbirine bağlayacak AB standartlarında sınır açılımına uygun bir ağ kurulması gerekmektedir.
Ancak, demiryolu ile tahıl ihracatının önünde bir engel daha var. Ukrayna Tahıl Birliği’nden Ivashchenko, her Avrupa ülkesinin kendine ait demiryolu yönetmeliği olduğuna işaret ederek, “Bizde tam bir tren 45 vagondan oluşuyor. Avrupa’da vagon sayısı 25. Yani sonunda vagonların neredeyse yarısını bir yere bırakıp diğer yarısı ile uçtan karşıya geçmek zorunda kalıyoruz. Bu da geçişlerde gecikmelere neden oluyor.”
Kiev Ekonomi Okulu’ndan ekonomist Oleh Nivyevskyi de Ukrayna tarım kolunun Karadeniz Tahıl Koridoru’ndan bağımsız gelişmesi için üreticilerin garantilerinin olması gerektiğini vurguluyor. Nivyevskyi, üreticiler eserlerini yurtdışına mani olmadan satabileceklerinden emin oldukları takdirde ekili alanları azaltmak zorunda kalmayacaklarına dikkat çekiyor.
DW Türkçe’ye VPN ile nasıl erişebilirim?
